Je kunt met één flitser vaak al veel meer dan je denkt. Of daar nu een softbox op zit of een paraplu, dat maakt niet zo veel uit. Als je maar weet wat je doet en wat je kunt met de spullen die je hebt, dan ben je al een heel eind.
Fotograferen in de studio draait meer om kennis van de spullen die je hebt en je omgang met het model dan om de grote verzameling dure apparatuur. Eigenlijk is dat vaak wel zo in de fotografie; een goede foto komt voort uit kennis en gevoel in plaats vanuit dure spullen.
Om je op weg te helpen ben ik samen met een model de studio ingekropen en heb ik tal van lichtopstellingen uitgeprobeerd. Je vind ze hieronder. Niet alleen de voorbeeldfoto van de opstelling maar ook een klein beetje uitleg over de opstelling en een schema.
D'r komen wat vaktermen in voor. Voornamelijk over de lichtvormers. Als je niet precies weet wat een snoot is en hoe die eruit ziet; dat ga je in dit artikel ook niet lezen. Ik wil je dan graag doorverwijzen naar het aparte artikel over lichtvormers.
Bij deze foto heb ik de flitser hoger dan het model geplaatst. De softbox staat dusdanig ver naar voren gedraaid dat er op de wang aan de schaduwzijde (rechts voor de kijker) nog een driehoekje aan licht valt. Dit driehoekje ontstaat door de schaduw van de neus en dit is een klassieke opstelling van het Rembrant-licht.
Zet de softbox niet te dichtbij, anders zal het licht teveel op de schaduwzijde van het model komen en krijg je nooit een driehoekje.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
In plaats van een softbox kun je ook een doorschietparaplu gebruiken. De opstelling is vrijwel hetzelfde als bij de softbox. Ook hier plaats je de lamp weer hoog genoeg om de schaduwpartijen naar beneden gericht te krijgen. Het driehoekje op de schaduwzijde van de wang kun je ook hier weer op dezelfde manier verkrijgen als met een softbox. Draai de flitser met paraplu schuin voor het model zodat het licht nog net haar wang aan de andere zijde raakt. De schaduw van de neus zorgt voor de driehoek.
Qua karakter zal het licht niet zoveel verschillen van de softbox omdat de spreiding door de paraplu natuurlijk ook weids is.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een doorschietparaplu van ca. 70cm
Wanneer je de softbox of paraplu vervangt door een reflector, dan ga je veel harder licht creëren. De schaduwranden worden veel harder dan bij de grote lichtbron van een softbox.
Het verschil tussen licht en donker is veel groter omdat het licht veel gerichter op het model komt. Een meer dramatisch effect is het resultaat. Eventueel kun je nog een grid plaatsen op je reflector om het effect nog dramatischer te maken.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een reflector.
Ook met een terugschierparaplu kun je Rembrandt-licht maken. Ook hier weer het licht hoog genoeg opstellen en opzij plaatsen. De spreiding van het licht hangt een beetje in tussen het gebruik van een reflector met grid en een softbox. Je krijgt niet het harde licht zoals met de reflector maar ook niet het zachte licht van een softbox of een doorschietparaplu.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een terugschietparaplu voorzien van een zilveren binnenkant van ongeveer 70 cm.
De opstelling is vrijwel hetzelfde als bij een gewoon Rembrandt-licht maar deze keer staat de softbox iets verder terug. Door het model nu iets meer te draaien krijgt haar gezichtszijde in de schaduw iets meer de overhand in de foto. Omdat het licht aan de korte zijde van haar gezicht zit (de korte zijde is de zijde waarvan je het minste ziet op de foto) krijg je op zich nog wel een misterieuze foto. Het driehoekje van licht is misschien wat meer open dan bij "echt" Rembrandt licht maar met een beetje meer draaien van het hoofd naar de camera sluit je dat weer netjes dicht.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Je kunt het natuurlijk ook omdraaien. Dus als je model net zo schuin staat/zit als bij de vorige maar dan het licht aan de lange zijde van het gezicht zetten. De schaduwzijde krijgt veel minder de aandacht en het driehoekje van licht op de schaduwhelft vraagt ook minder de aandacht hoewel het oog niet in de schaduw wegvalt.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Met strijklicht laat je het licht echt van opzij komen. Zorg dat het licht echt voor een scheiding op het midden van het gezicht zorgt. De softbox stond in dit geval naast het model maar zorg ervoor dat de softbox niet te ver naar voren staat anders komt er teveel licht op de gezichtszijde in de schaduw.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Vrijwel hetzelfde als gewoon strijklicht maar in dit geval is er aan de andere kant een reflectiescherm bijgeplaatst.
Het reflectiescherm laat het licht wat voorbij het model gaat weer terugkomen en zal de schaduwzijde iets lichter maken. Hoe kleiner de afstand tussen het model en het reflectiescherm is, des te lichter de invulling word. Zet je het reflectiescherm verder weg dan word de invulling minder licht.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant.
Daarnaast een wit reflectiescherrm van ongeveer 1 meter doorsnede.
Door de softbox aan een enkele zijde te plaatsen en je model een beetje naar het licht toe te laten draaien krijg je net een andere foto dan wanneer ze recht naar de camera kijkt. Door het licht op de korte zijde van het gezicht te zetten blijft het een mooi spel van licht en donker in de foto en vooral bij mannen pakt dit effect vaak goed uit. Het driehoekje wat zo karakteriserend is van het Rembrandt-licht is hier afwezig.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Je kunt de softbox natuurlijk ook aan de andere zijde zetten en de lange zijde van het gezicht aanlichten. Houd het licht wel haaks op de neus van het model anders ga je hele rare schaduw maken en ziet het er raar uit.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Door één enkele softbox te gebruiken en deze vrij dichtbij te positioneren krijg je een licht wat heerlijk om je model heen krult maar de schaduwzijde blijft karakter houden. Plaats de softbox iets hoger dan je model en zorg ervoor dat hij net niet te zien is op de foto. Dit zorgt voor het zachtste licht.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Ga je de softbox verder wegzetten dan worden de schaduwranden harder. Relatief gezien word de lichtbron namelijk ook kleiner als je deze verder weg zet.
Omdat de softbox verder weg staat en de afstand tussen model en achtergrond gelijk bleef, komt er relatief gezien ook meer licht op de achtergrond. Je ziet in het voorbeeld dat deze opeens niet meer zwart is.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Deze opstelling lijkt veel op de gewone Rembrandt-opstelling. Het verschil is echter dat je niet met de schaduw van de neus een gesloten driehoekje van licht op de wang maakt maar dat je dat juist meer open houdt. De softbox staat dus iets verder richting de camera gedraaid waardoor het licht wat meer op het gezicht van het model komt.
Gebruikte spullen:
Flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Met een speciaal statief kun je het licht van boven laten komen en er gewoon onderdoor fotograferen. Dit statief heet een boom-statief en heeft een aparte arm die naar beneden kan kantelen. Op die manier kun je je flitser boven je model positioneren.
Zorg er wel voor dat je model precies in het midden van de softbox staat. Op die manier word het gezicht namelijk zowel aan de linker als aan de rechterkant even egaal verlicht. Anders krijg je een onbalans. Hang de flitser ook niet te hoog, net buiten beeld is voldoende. Zeker met een softbox geld dat als je de softbox dichtbij houd je het zachtste licht krijgt.
Door alleen een enkele lichtbron van boven te gebruiken krijg je nog een mooie schaduw onder de neus en kin van het model.
Gebruikte spullen:
Flitser op boom-statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Door zowel links als rechts een softbox te plaatsen, op dezelfde afstand en met dezelfde flitskracht, krijg je een heel egaal verlicht model. Zorg er goed voor dat ze allebei gelijk staan opgesteld en ook ingesteld anders krijg je een verschil tussen links en rechts. Zie je in het voorbeeld dat er maar heel weinig schaduw is?
Gebruikte spullen:
Twee flitsers op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Je kunt ook een even verlichting van achteren maken. Hierdoor krijg je midden in het gezicht wel een schaduw en vooral bij mannen kan dat een krachtige aanwezigheid geven. Bij vrouwen is het, zoals je ziet, minder fraai.
Gebruikte spullen:
Twee flitsers op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant
Wat bij vrouwelijke modellen wel heel fraai is, is het inklemmen van het model door het licht. Dit vereist een softbox van boven zoals bij de enkele softbox van boven. Alleen deze keer is er aan de onderzijde van het gezicht ook nog een flitser met softbox bijgezet die de schaduwpartijen in moet vullen. Zorg ervoor dat beide softboxen op dezelfde lijn staan en dat je model in het midden daarvan staat. Anders krijg je een verschil tussen links en rechts.
Je kunt de onderste softbox net zo krachtig zetten als de bovenste maar je kunt er ook voor kiezen om deze net iets minder fel te zetten waardoor je nog een beetje schaduw overhoudt.
Gebruikte spullen:
Een flitser op een boom-statief met een softbox van ca. 70cm vierkant. Daaronder een flitser op statief met een sotbox van eveneens ongeveer 70 cm.
Door een tweede flitser bij een Rembrandt-lichtopstelling toe te voegen kun je de achtergrond ook in je foto gaan betrekken. Achter het model staat een flitser, lager gepositioneerd dan het model, naar de achtergrond gericht. De flitser kan voorzien zijn van een grid en door de flitser sterker of zwakker te zetten kun je variëren met het verloop op de achtergrond.
Gebruikte spullen:
Een flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant. Daarnaast een flitser met reflector en grid op achtergond.
Door de flitser hoog en schuin van achteren naar het model te richten krijg je een extra randje aan het model. De flitser heeft een gewone reflector en is voorzien van een grid zodat het licht mooi gebundeld naar het model gaat.
Gebruikte spullen:
Een flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant. Daarnaast een flitser met reflector en grid.
Bij High key laten we eigenlijk zo veel licht op het model komen waarbij alle vormen die een schaduw kunnen maken worden ingevuld met licht. Een softbox, niet te ver opzij gedraaid, zorgt voor de invulling als hoofdlicht. Door gebruik te maken van een zilverkleurige reflector laat je het flitslicht feller terugkomen dan bij een witte en daardoor krijg je nog meer invulling aan de schaduwzijde.
Het licht op de achtergrond zorgt ervoor dat de achtergrond ook daardwerkelijk wit word. Zorg er wel voor dat de flitser op de achtergrond feller staat dan die op je model. Wanneer je je model bijvoorbeeld uitlicht op diafragma f/5.6, stel de flitser dan zo in dat hij minimaal op f/8.0 staat. Zie ook het artikel over het uitlichten van een witte achtergrond.
Gebruikte spullen:
Een flitser op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant. Een zilveren reflectorscherm van ca. 1 meter. Een flitser met reflector op de achtergrond.
Het hoofdlicht staat, in dit geval, aan de linkerkant. Het staat op ongeveer 45 graden gedraaid en redelijk dicht bij het model. De hoogte is ongeveer gelijk aan het gezicht van het model. De tweede flitser, voorzien van dezelfde softbox maar het mag ook een kleinere zijn, staat aan de andere kant ook onder een hoek van 45 graden. In tegenstelling tot het hoofdlicht staat deze flitser iets lager gepositioneerd. Ook staat hij iets verder weg zodat het licht net iets minder zacht is. Daarnaast is de kracht van deze invulflitser ook ongeveer de helft dan die van het hoofdlicht.
Gebruikte spullen:
Twee flitsers op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant.
Wanneer je dezelfde opstelling hebt als in het voorgaande voorbeeld en je voegt daar nog een derde flitser aan toe, dan kun je het net wat spannender maken.
De derde flitser is voorzien van een snoot of een reflector met een vrij scherpe grid. Door deze hoog te positioneren en op het model te richten komt het model net iets meer los van de achtergrond.
Gebruikte spullen:
Twee flitsers op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant. Een flitser op statief met een reflector en grid.
De twee softboxen in de achtergrond zorgen voor een zachte invulling aan de zijkanten van het gezicht. Zoals je eerder hebt kunnen zien krijg je, als je het tot deze twee flitser beperkt, weinig licht op het gezicht.
Door een derde flitser aan de voorzijde, iets schuin op het model en redelijk hoog te positioneren, ga je invulling geven aan die schaduw. Door een reflector, al dan niet met grid, te gebruiken wordt het portret niet zo zacht maar blijft het karakter houden.
Gebruikte spullen:
Twee flitsers op statief met een softbox van ca. 70cm vierkant. Een flitser op statief voorzien van reflector.
Om je in de praktijk een klein beetje op weg te helpen hieronder een aantal voorbeelden van opstellingen in de studio. Alleen de foto's en niet de schema's. Soms zijn de voorbeelden een mix van verschillende opstellingen die je hierboven ziet. Soms is het een alternatief op eerder genoemde opstellingen. Puzzel je zelf?
Om maar met een klassieker te beginnen+ de witte achtergrond. Natuurlijk leg ik uitgebreid uit hoe je een witte achtergrond maakt in de studio in het artikel een witte achtergrond maken in de studio dus daar ga ik nu ook niet te diep op in.
Twee flitsers met een reflector op de achtergrond, om die achtergrond ook wit te maken.
Om het model uit te lichten gebruikte ik twee softboxen. Een grote achthoekige softbox van 1.35m aan de rechterzijde (vanuit de camera gezien) en een langwerpige softbox (0.4x1.2m) aan de andere kant om voor wat invulling aan de schaduwzijde te zorgen.
Bij een zwarte achtergrond richt je natuurlijk geen flitsers op de achtergrond. De bedoeling is dat er juist geen licht op valt. Eventueel kun je met een extra scherm nog voorkomen dat er licht van een flitser van opzij op de achtergrond komt. Eventueel kun je ook het een en ander nalezen in het artikel over het maken van een zwarte achtergrond in de studio als je wat meer uitleg wilt hebben.
Dit model werd uitgelicht met een grote reflector aan de voorzijde van ongeveer 40 centimeter in doorsnede. Deze hing aan een boom-statief boven het model en ik fotografeerde er onderdoor.
Aan de achterzijde stonden links en rechts twee flitsers die van achteren naar het model flitste. Deze waren voorzien van een gewone reflector. Het geeft op de zijkanten van het hoofd wat meer licht waardoor het model niet tegen de zwarte achtergrond wegvalt.
Om iemand op een witte achtergrond van top tot teen uit te lichten kun je soms ook met één flitser volstaan. Wel belangrijk dat je dan echt de ruimte hebt en ook een flitser met behoorlijk wat vermogen.
Voor deze foto werd aan de linkerkant een flitser neergezet met een grote softbox. De flitser werd relatief verder weg geplaatst. En ook stond de flitser vrij hoog opgesteld. Door de witte wanden en het plafon in de studio werd er toch nog een beetje ingevuld aan de zijden waar normaal de schaduw zit. Het model stond denk ik een meter of anderhalf van de achterwand vandaan. Je ziet het rechtsonder ook terug in de schaduw omdat die niet meer naar achteren loopt maar ook langzaam naar boven afbuigt.
De afstand van model tot flitser was denk ik 4 meter en de flitser stond ook zeker wel op minimaal 3 meter hoogte. Daar komt dan nog de helft van de softbox bij. Je snapt dat de gemiddelde huiskamer geen 3.5 meter hoog is en dat dit dus niet in de huiskamerstudio kan.
Om de accenten van het lichaam te benadrukken werd gebruik gemaakt van strijklicht wat uit een zogenoemde striplight kwam. Dit is een smalle softbox van, in dit geval 40 centimeter. Hij was ongeveer 1.2 meter hoog. Door de flitser nu aan de zijkant neer te zetten en het licht net over het model heen te laten scheren krijg je een prachtig spel van licht en schaduw.
Met de instellamp van je flitser kun je prima zien wat je doet en waar net wel licht valt en net niet. Zeker als je je wilt verdiepen in de werking van schaduw en licht, dan is het maken van dit soort foto's een leerzaam moment om de theorie aan de praktijk te koppelen.
Wat je ook doet, gebruik de kennis die je hebt opgebouwd. Snap dat hard licht uit een reflector niet past als je een beauty-portret wilt maken. Dan heb je echt zacht licht nodig. Heb je iemand in de studio met een mooie oude verweerde kop, dan past hard licht misschien wel weer prima. Het is aan jou om dat te beslissen.
Experimenteer er vrolijk op los en als je er niet uitkomt; je mag me mailen.
Nog even de mensen vermelden die hebben meegewerkt aan deze foto's, wel zo belangrijk lijkt me. Het model op de foto's is Anke Tesink en het schema heb ik mogen gebruiken van Kevin Kertz.