Laat ik eerst even wat dieper ingaan op de vraag wat een HDR-foto is. In de inleiding kon je al lezen dat het staat voor High Dynamic Range maar er zit natuurlijk iets meer aan vast dan alleen een begrip. Letterlijk vertaald is het Hoog Dynamisch Bereik.
Daar zit een klein stukje theorie aan vooraf
Dynamisch bereik is het verschil tussen licht en donker. Het menselijk oog kan een bepaald verschil zien tussen licht en donker. Jouw camera ook. Alleen kan jouw camera een veel kleiner verschil zien dan jouw ogen. Ik schets het even uit in een schema.
Ik hoef je niet te vertellen wat in bovenstaande schema licht en donker is. Als je dat niet ziet zou ik toch even met de huisarts bellen. Het bereik van donker naar licht wat je met je eigen ogen kunt zien, noem je het dynamisch bereik van het menselijk oog. Ik heb een kleiner stukje geselecteerd voor de camera. Beide schaalverdelingen zijn even natte vingerwerk hoor. Het is om het verschil aan te duiden.
Je ziet dat de camera echt een veel kleiner gedeelte vergeleken met het menselijk oog kan zien. Als je met de camera toch datzelfde stuk als het menselijk oog vast wilt leggen, dan resulteert dat soms in foto's waarbij stukken onderbelicht zijn of overbelicht. Als een stuk van de foto onderbelicht is is al hetgene wat te donker is puur zwart en als het overbelicht is zijn die stukken puur wit op de foto. Terwijl je met het menselijk oog op dat moment nog wel detail in die gebieden ziet. De camera is simpelweg niet in staat om dat in één keer vast te leggen.
Met HDR ga je de kijker een beetje foppen. Door nu meerdere foto's te maken en die later samen te voegen kun je het dynamisch bereik van een foto vergroten. Ik schets het weer even voor je uit.
Wanneer ik bijvoorbeeld drie foto's maak van een situatie. Ik maak er eentje die eigenlijk te donker is voor wat de camera denkt, eentje die goed belicht is en eentje die lichter is. Ga ik later met software die foto's bij elkaar voegen en pak ik uit eentje donkere delen en uit een andere lichtere delen dan ga je praten over een foto die meer dynamisch bereik heeft dan het menselijk oog kan waarnemen. Dan spreken we over HDR, wanneer we middels software het dynamisch bereik vergroten.
In mijn schets gebruik ik drie foto's. Het kan ook met 25 of met 2 foto's. Sterker nog, het zou ook met één foto kunnen. Ik zou van een RAW-opname meerdere belichtingen kunnen maken en zo ook een HDR-foto kunnen samenstellen.
Je moet dus voor een HDR-foto meerdere foto's maken. Gelukkig zijn de camera's van tegenwoordig daar op voorbereid. D'r zijn zelfs camera's die gewoon meerdere opnames kunnen maken en die zelf tot één foto kunnen samensmelten. Maar ook al heb je geen supermoderne dure camera; je camera is altijd in staat om foto's te maken in een soort van trappetje. Een correct belichte foto is één. Maar de camera is ook in staat om een foto te maken die een bepaalde hoeveelheid onderbelicht is en ook eentje die een bepaalde hoeveelheid is overbelicht. Hoeveel onder- of overbelicht wordt uitgedrukt in stops.
De functie waarmee je je camera verschillende foto's kan laten maken die de ene keer onderbelicht zijn en de andere keer overbelicht (ten opzichte van wat de camera beschouwd als correct belicht) heet bracketing. Hoe jij dat instelt op je camera moet je even na zoeken in je boekje. Soms zit het namelijk in een menu weg gestopt, soms is er een apart knopje voor op de camera. Dat verschilt per merk.
Met bracketing kun je heel simpel aangeven hoeveel foto's je wilt maken. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor drie foto's maar ook voor vijf of zeven.
En je kunt aangeven hoeveel verschil er tussen die foto's moet zitten. Of dat bijvoorbeeld een hele stop moet zijn of misschien wel drie. Je snapt dat als je zeven foto's maakt met een verschil van drie stops ertussen je natuurlijk een groter dynamisch bereik gaat krijgen dan wanneer je drie foto's neemt met een halve stop verschil ertussen.
Natuurlijk kun je ook handmatig in stand M werken. Dan zou je nog meer foto's kunnen maken dan het aantal wat de camera automatisch kan.
De stand die waarop je de camera moet zetten is de voorkeuze stand waarin jij het diafragma vast kunt zetten. Bij Canon is dit Av en bij Nikon zal dat A zijn. Het is op zich ook logisch om het diafragma vast te zetten. Je wilt namelijk straks de foto's gaan samenvoegen. Wanneer je foto's iedere keer een verschillend diafragma hebben krijg je ook op iedere foto een verschillende scherptediepte. Als je dan later de foto's samen gaat voegen gaat dit niet goed. Wanneer de sluitertijd veranderd maakt dat niet zo uit. Een lantaarnpaal voor een muur zal door de sluitertijd weinig verschillende foto's opleveren. Maar wanneer je je diafragma veranderd en bij de ene foto de muur wel scherp is en bij de andere niet zul je snappen dat dat bij het samenvoegen voor een raar beeld kan gaan zorgen.
Omdat de sluitertijd steeds verschilt en er zit natuurlijk ook wat tijd tussen het maken van de losse foto's, zul je begrijpen dat het fotograferen van bewegende dingen voor HDR niet zo makkelijk is. Een auto word bij een sluitertijd van 1/250 heel anders vastgelegd dan bij een sluitertijd van 1/60. Wanneer je een HDR wil maken met bewegende dingen in de foto, dan zou ik een enkele foto maken. Deze zou ik in bijvoorbeeld RAW-software op verschillende manieren ontwikkelen en die resultaten zou ik weer door een HDR-programma halen.
Hierboven zie je een hdr-foto van de situatie die ik gefotografeerd heb. Daaronder zie je in kleine varianten de foto's zoals ik ze door de camera heb laten nemen. Mijn camera stond ingesteld op diafragma F/9.0 en ik heb in totaal zeven foto's genomen die ik ook iedere keer een stop van elkaar heb laten verschillen. Je ziet dat er een aantal te donker zijn en een aantal te licht licht. Die in het midden zou aardig overeen moeten komen met de grote foto. De camera is er echter niet toe in staat, het blauw in de lucht zit er niet in.
Je ontkomt echt niet aan het nabewerken van een foto wanneer je HDR wilt fotograferen. Er zijn puristen die nabewerking maar iets vies vinden maar het hoort er gewoon bij. In de oude donkere camera werden ook hele trucendozen opengetrokken. Ook in de wereld van digitale fotografie moet je nabewerken en je kunt daar erg ver in gaan. Wanneer je drie foto's met een verschillende belichting hebt en je wilt ze samenvoegen tot een enkele foto snap je dat je ook even achter de computer moet kruipen.
Nu kun je handmatig met alles aan de slag gaan. De drie foto's inladen, in een nieuw document bij elkaar brengen en met de hand alles gaan bedekken of juist laten zien. Dit is een beetje erg arbeidsintensief. Gelukkig is er een hoop veranderd en zijn de computers veel krachtiger geworden. Je kunt dit proces tegenwoordig grotendeels, zo niet helemaal, aan de computer overlaten.
Behalve dat programma's als Photoshop en Lightroom prima in staat zijn om HDR-foto's te maken is er ook speciale software voor. Programma's als Photomatix Pro, SNS HDR en Oloneo zijn maar drie voorbeelden van een grote hoeveelheid specialistische software die te verkrijgen is.
Natuurlijk werkt niet ieder programma hetzelfde en ook de resultaten zijn niet allemaal hetzelfde:
Twee foto's van verschillende programma's. In beide gevallen zijn exact dezelfde foto's gebruikt en er is gewoon door de software gerekend. Geen correcties die er nog naderhand over zijn gedaan. Links het resultaat van Lightroom, rechts dat van Photoshop Best een verschil toch?
De software om HDR-foto's te maken werkt natuurlijk in basis allemaal hetzelfde; je selecteert je bronfoto's en de software doet de rest. Maar vaak kun je nog een hele hoop instellen. Dit verschilt per programma en het gaat te ver om dat allemaal uit te leggen. Persoonlijk vind ik Photomatix wel goed. Het werkt redelijk snel en de kwaliteit is goed. Vergeleken met Photoshop heb je meer mogelijkheden om vrij snel een HDR te maken.
Iets anders dan HDR, maar wel ermee verbonden, is tonemapping.
Het verschil tussen HDR en tonemapping is dat je bij HDR een foto maakt met meer dynamisch bereik dan je camera heeft en dat je bij tonemapping niet meer of minder doet dan de kleuren in je foto beter op elkaar doet afstemmen. Veel softwaren voor het maken van een HDR-beeld gaat namelijk niet al te netjes met de kleuren om. Kleuren zijn vaak erg verzadigd, of juist niet. Met tonemapping ga je die kleuren beter op elkaar afstemmen.
Hierboven zie je twee foto's. De rechter is een standaard HDR uit Photoshop. In de linker ben ik echter nog met tonemapping aan de slag gegaan. Kleuren zijn versterkt en ook contrasten zijn nog verfijnder bewerkt. Ook de verzadiging is verhoogd. Of het je smaak is, dat is natuurlijk een tweede.
Toch ben ik nog lang niet zo doorgeslagen met tonemapping als dat mogelijk is. Je kunt het eigenlijk zo gek maken als dat je zelf wilt. HDR is een techniek die je kan helpen om problemen op te lossen (een te groot verschil tussen donker en licht in je situatie) en je kunt er ook op een creatievere manier mee omgaan. Het is maar net wat jij wilt.
Voor de volledigheid:
Het maken van een HDR-foto in Photoshop is grotendeels een geautomatiseerd proces. In het filmpje hieronder neem ik je mee door de stappen die er om de hoek komen kijken.
Ook in Lightroom hoef je zelf niet al te veel te doen als je een HDR wilt maken. Wat wel? Dat laat ik in de video hieronder zien: