Wanneer je een foto hebt gemaakt, dan kun je terugkijken op het display van je camera. Deze zijn tegenwoordig behoorlijk groot. Vroeger moesten we kijken op een schermpje zo groot als een postzegel, tegenwoordig zijn de schermen al zo groot dat ze het grootste gedeelte van de achterkant van de camera beslaan. Ook is de resolutie van de schermpjes in de loop der tijd toegenomen
Toch is dit scherm niet het juiste scherm om een foto te beoordelen. Op het gebied van kleuren moet je er maar gokken of het echt klopt en op gebied van scherpte kijkt het beeldscherm thuis toch stukken beter als zo'n schermpje achterop de camera.
Dat maakt het schermpje op de camera natuurlijk niet overbodig. Het is makkelijk om door je foto's te kijken en ik zou me ook niet meer voor kunnen stellen hoe je door de instellingen van je camera moet lopen zonder zo'n scherm.
Het histogram is dus een grafische weergave over de belichting van jouw foto. En ook dat is achterop je camera prima te beoordelen.
Laten we om te beginnen eens een foto bekijken en daar ook naar het bijbehorend histogram kijken:
Een foto gemaakt tijdens een popconcert. Je ziet in de foto al dat er een tweetal felle spots in de achtergrond zitten en dat de achtergrond verders vrij donker is, net als de kleding. Dat zijn dingen die je in het histogram ook terug ziet. Na het lezen van dit artkel snap je ook waarom.
Het histogram even wat beter bekeken.
Van links naar rechts zie je de vertegenwoordiging van donkere partijen en lichte partijen in de foto. Van boven naar beneden word aangegeven hoeveel er van die partijen in een foto aanwezig zijn.
In het histogram van de concertfoto zie je dat er aan de linkerkant veel informatie aanwezig is, daar zijn de waarden het hoogst. Het betekent dus dat er voornamelijk veel donkere partijen in de foto aanwezig zijn. En als je naar de foto zelf kijkt, dan klopt dat ook wel. Voornamelijk de achtergrond heeft veel donkere delen. Echt wit, controleer het maar in het histogram, is niet echt aanwezig.
Laat ik het eens omdraaien. Kijk naar een foto met wel veel licht erin zoals hieronder.
In deze foto zit er vooral veel informatie aan de rechterkant. Ik weet dus dat dit een lichte foto zal zijn. Dat gebied wat aan de rechterkant zit, dat gaat zelfs over de bovenrand heen. Die tinten zijn helemaal verzadigd. Maar aan de absolute rechterkant van het histogram loopt de informatie er niet tegenaan. Veel spierwit zit er niet in. Dat zie je ook op de foto. De achtergrond is net niet helemaal wit. (Als ik het even voor je nakijk; de helderheid van de achtergrond is 97% met een klein beetje meer blauw dan de andere kleuren). Maar ook in de slang zijn in de lichtgele delen van de huid de schubben nog te zien. Had het histogram eigenlijk over de rechterrand gegaan, dan was dat waarschijnlijk verdwenen.
Dit is de elementaire basis die je van een histogram moet snappen; hoe meer pieken links, hoe meer donkere partijen er in de foto zitten. Hoe meer pieken rechts, hoe meer lichte partijen in de foto.
Allereerst begint dat natuurlijk met wat je ziet. Zie je met je ogen details in het lichte gebeuren en in het donkere gebeuren? Dan wil je dat ook terugzien in je histogram:
Van de drie bovenste foto's is de middelste correct. je ziet in de foto genoeg details in zowel de donkere als de lichte delen. De linker is te donker. Je ziet aan de linkerkant van de foto dat de details in de zuilengallerij verdwijnen en ook in de stenen van de grond. In het histogram zie je dat er een hoge piek aan de linkerkant zit, zelfs tegen de rand aan. En dat klopt niet met wat ik daar ter plekke zie. Ik weet dus dat dit te donker is (dat zie je natuurlijk ook in de foto zelf al). Maar het histogram kun je nog verder uitsplitsen, en wel in de drie primaire kleuren waarmee de camera werkt; rood groen en blauw. De histogrammen die hierboven werden gegeven, geven alleen maar informatie over de hoeveelheid licht in je foto. De moderne camera's kunnen het histogram ook in die drie kleuren weergeven
Je ziet dat het histogram hier in de linkeronderhoek verder uitgesplitst is. Naast een zwart/wit histogram, wat de hoeveelheid licht en donker in de foto aangeeft, zijn er ook drie histogrammen eronder die aangeven hoeveel een bepaalde kleur vertegenwoordigd is. Als je naar de foto kijkt, dan zie je al dat hij erg rood oogt. Dit zie je ook terug in het histogram. Waar de kleuren groen en blauw na ongeveer 2/3 stoppen, gaat de informatie in het rode kanaal nog even door. Vooral in de lichtere partijen is er nog veel rood aanwezig en geen groen en blauw.
Deze foto heeft dus een zogenoemde 'roodzweem'. Is dat een ramp? Nee, het komt door al het aanwezige vuurwerk en de roodzweem versterkt dat.
Een histogram kan je dus ook al iets vertellen over eventuele kleurzweempjes in je foto.
Het schermpje achterop je camera is namelijk niet het beste. Je kunt er een compositie op beoordelen, maar de belichting of eventuele kleurzwemen niet. Daar is de kwaliteit gewoon te belabberd voor.
Gelukkig kan je camera ook een histogram laten zien en als je een beetje luxere camera hebt, dan kan de camera ook de drie kleurkanalen laten zien. Zo kun je ter plekke beoordelen of je foto niet te donker of te licht is, en of er geen bepaalde kleurkanelen zijn die voor een zweem kunnen zorgen.
Je ziet op de camera al hoe de kleuren vertegenwoordigd zijn. Daarnaast staat er ook al meteen een algemeen histogram.
Het vertelt me ter plekke al of ik goed zit met de belichting en of het niet te donker of te licht is. Dat scheelt me veel tijd met nabewerking en het voorkomt dat ik foto's maak die zo donker of licht zijn dat ik er zelfs niets meer mee kan.
Goed, je weet nu hoe het histogram de dingen weergeeft. Dan kunnen we er iets dieper op ingaan en kun je er iets beter mee leren werken om op die manier in de praktijk al tot goede foto's te komen.
Om een correct belichte foto te kunnen maken geeft het histogram je belangrijke informatie. Is er dan een gouden regel die je moet aanhouden?
Men heeft het wel eens over een perfect histogram waarin de belichting uiterst links en rechts niet piekt en alle beeldinformatie netjes in het midden zit en op die manier een mooi bergje vormt. Zoiets als dit:
Je ziet in het histogram linksonder dat alle informatie hoofdzakelijk in het midden zit. De foto bevat niet teveel donker, en ook niet teveel licht. Een vrij neutrale foto die de meeste beeldinformatie dus in het middengebied heeft.
Het is geen glad bergje, maar de foto is gemaakt bij kunstlicht op iso 2500, dat zijn al geen perfecte omstandigheden.
In theorie zou dit een ideaal histogram zijn. Maar richt je er niet op. Moet je namelijk altijd een dergelijk histogram nastreven? Nee, natuurlijk niet. Er is geen formule te geven voor een perfect histogram.
Fotograferen is niet alleen je onderwerp goed in beeld brengen en vervolgens op een knopje drukken. Het houd ook in dat je een bepaalde sfeer moet overbrengen en je kijker met je onderwerp bezig moet laten zijn. Wat beter is het om je kijker bezig te laten zijn met het onderwerp op de foto door dat onderwerp ook beter uit te lichten.
Het maakt niet zo uit als er teveel donker of licht in je histogram zit als je de kijker niets wil vertellen over die gebieden.
Dit is misschien een beetje moeilijk te begrijpen in zo'n summiere uitleg, maar uiteraard heb ik weer een foto om dat duidelijker te maken:
Dit histogram heeft de informatie voornamelijk aan de linkerkant. Veel donker dus. Maar dat is niet erg. De achtergrond is zwart en dat zorgt voor al die informatie in het donkere gedeelte van het histogram. Het beetje licht wat er in de foto zit, dat is natuurlijk te verklaren door het gezicht van het model.
Maar het histogram op de camera kon me ter plekke al vertellen dat er ook geen overbelichte partijen zijn in het gezicht, en dat is wat ik ook belangrijk vind. Het histogram bij deze foto vertelt me dat er veel donker in zit, wat ik wil. En het vertelt me dat er niets overbelicht is, wat ik dan weer niet wil.
Ter plekke kon ik aan het histogram dus al zien dat de belichting van mijn foto was zoals ik het wilde hebben. Maar het komt dus omdat ik vooraf na had gedacht over de foto. Ik zorgde ervoor dat het licht op het gezicht van het model kwam. Dat vond ik het belangrijkste. Ik zorgde daarmee voor een balans tussen donker (de achtergrond, niet belangrijk) en licht (het model, wel belangrijk.
Aan de andere kant kan er soms ook teveel licht in je foto zitten zonder dat het eigenlijk uitmaakt:
Zoals je in het histogram al ziet, alles zit aan de rechterkant, daar waar de lichte delen zitten. De witte achtergrond zorgt voor die piek aan de rechterkant. Ook hier geen pieken aan de rechterrand; er is dus niets overbelicht. Maar aan de linkerkant zit maar een klein beetje informatie. En als je naar de foto kijkt, dan klopt dat ook. Haar zwarte haren zijn het donkerste op de foto en dat is maar een klein beetje van het totaal.
Twee voorbeeldfoto's die op zich prima zijn. Maar eigenlijk hebben ze een histogram waarvan je zou zeggen dat het niet klopt. Als je alleen naar dat histogram kijkt. Ik wil hier mee zeggen dat je je niet blind moet staren op dat histogram. Weet wat het doet en houd er rekening mee bij de foto. Klopt het met wat je fotografeert? Dat is het belangrijkste.
Ook naderhand, thuis achter de computer, kun je iets aan je histogram hebben. Ik kan in Photoshop bijvoorbeeld ook veel hulp krijgen van het histogram.
Hierboven zie je een foto die geopend is in Photoshop CC. Aan de rechterkant zie je het histogram.
Dit histogram geeft mij niet alleen informatie over de belichting (bovenin, het grijze histogram). Maar ook over de individuele kanalen (daaronder, in kleur). Zo zie ik dat er iets minder blauw in de donkere gebieden zit vergeleken met rood en groen bijvoorbeeld.